Restaurator Ruben Spelbos en conservator Evelien Pieterse van het Spoorwegmuseum Utrecht bij het model vòòr de restauratie.
In het Spoorwegmuseum in Utrecht was in november 2017 de tentoonstelling ‘Sporen van Smaragd’ te zien. Een belangrijk stuk voor deze tentoonstelling was een model van een Indisch rijtuig uit 1882. Het model maakte een bijzondere bootreis naar het restauratieatelier aan de Werf, wat te zien is in de onderstaande video. Verder kunt u een video bekijken van het restauratieproces in het atelier aan de werf en het restauratieverslag lezen. Hierin staan nog meer details over deze complexe en interessante restauratie.
‘Dokter’ Ruben Spelbos lapt Indisch rijtuig op voor Spoorwegmuseum
Restaurator Ruben Spelbos wacht een uitdagende klus: een bijzonder rijtuig uit voormalig Nederlands-Indië dat flink gehavend is, oplappen.
Je kunt er niet omheen. Figuurlijk niet, en letterlijk ook nauwelijks. In een smal atelier aan de Oudegracht aan de Werf wurmt Spelbos zich om het meterslange, verrijdbare model heen. Een tastbare herinnering aan ons koloniaal verleden én trots bezit van het Spoorwegmuseum.
Fikse schade
Goed zichtbaar is de fikse schade. Wat ook opvalt: de wagon, met schaal van 1 op 5, is buitengewoon minutieus nagemaakt. Monnikenwerk moet het zijn geweest, denkt Spelbos. ,,Misschien is er wel een jaar aan gewerkt. Kijk hoe mooi alles is gemaakt: al die paneeltjes die tegen het plafond zitten, rolluiken die op en neer kunnen, en het gevlochten webbing.” Dat laatste wordt gebruikt als bedekking van treinstoelen. Spelbos tuurt aandachtig. Terwijl het uit de kluiten gewassen model al een paar dagen in zijn atelier staat, heeft hij zojuist iets nieuws ontdekt. In de trein zit zowaar een raampje, het enige. Verstopt in de gleuf in de zijkant van de wagon.
,,Waarschijnlijk wat te hard naar beneden gedrukt”, is het vermoeden. Zoals sowieso nogal lomp met het rijtuig moet zijn omgesprongen. Vermoedelijk hebben gretige kinderhandjes ervoor gezorgd dat er veel te restaureren valt. ,,Gaten op het dak, butsen op verschillende plekken, slotjes van deuren die naar de filistijnen zijn”, somt Spelbos op.
Priegelwerk
Genoeg werk voor 2,5 maand. Fulltime. Priegelwerk bovendien, want z’n handen kunnen maar net door de openingen van de trein. Maar, op de rauwe klanken van punkbands als The Pistols of The Clash moet het lukken. Bovendien: Spelbos stond voor hetere vuren. De restaurator deed klussen voor het Teylers Museum en Museum Speelklok. Glimlachend: ,,In wezen is het ondankbaar werk. Want wat ik doe mag je niet zien.”
Het Spoorwegmuseum is er evenwel maar wat trots op. Op hem als ‘dokter van de gehavende patiënten’ op het object zelf. ,,Briljant hoe dit is nagemaakt”, jubelt conservator Evelien Pieterse. ,,Het is voor zover wij weten het enige model van een Indisch rijtuig uit die periode die bewaard is gebleven. Dat maakt ‘em zo bijzonder.”
Moeiteloos somt ze de historie op: in 1882 gebouwd in de werkplaats Buitenzorg (het huidige Bogor, West-Java). Bedoeld voor de Wereldtentoonstelling een jaar later in Amsterdam. Het voertuig is in 1991 voor het laatst tentoongesteld en stond daarna stof te happen in het depot. Helemaal in perfecte staat hoeft het rijtuig straks niet te zijn. ,,Je mag zien dat-ie geleden en geleefd heeft,” benadrukt Pieterse.
Het rijtuig is ’t pronkstuk van de expositie Sporen van Smaragd, over de historie van de Indonesische spoorwegen deze zomer in het Spoorwegmuseum.
Artikel geschreven door Pieter Buss, verschenen in het AD op 26 januari 2017
